Temat VI edycji OWoGŚ (rok szkolny 2016/2017)
Od reformacji do rewitalizacji.
Ewolucje i rewolucje na Górnym Śląsku.
W dzieje każdego regionu (podobnie jak państwa, czy na mniejszym obszarze – gminy) wpisane są wydarzenia, które były zaczątkiem ważnych zmian, o konsekwencjach widocznych nawet po paru wiekach. Wydarzenia, które zapoczątkowały nowe procesy gospodarcze, zmieniły obraz kulturowy regionu, relacje społeczne.
W przypadku Górnego Śląska takimi wydarzeniami w sposób oczywisty były wszystkie kolejne zmiany przynależności państwowej, ale także procesy o ewolucyjnym lub rewolucyjnym charakterze dziejące się w całej Europie. Przykłady? Reformacja sprzed 500 lat trwale zmieniła strukturę wyznaniową ludności Górnego Śląska, najsilniej na Śląsku Cieszyńskim. Rewolucja przemysłowa z przełomu XVIII i XIX wieku zmieniła sposób gospodarowania i sposób życia ludności Śląska, zmieniła też jego krajobraz. Trzy powstania śląskie wpłynęły na kształt granicy między Polską i Niemcami, na świadomość mieszkańców Śląska i losy wielu rodzin. Zmiany polityczne po 1989 roku i związane z nimi decyzje ekonomiczne wpłynęły na zmniejszenie się roli przemysłu ciężkiego w naszym industrialnym regionie, a w dalszej konsekwencji uruchomiły procesy rewitalizacji przestrzeni poprzemysłowych, czego świadkiem jest nasze pokolenie.
W VI edycji Olimpiady Wiedzy o Górnym Śląsku proponujemy jej uczestnikom refleksję nad przełomowymi wydarzeniami i procesami w dziejach naszego regionu na przestrzeni ostatnich 500 lat. Chodzi o namysł i umiejętność dostrzeżenia faktów, które zmieniły bieg historii – albo całego regionu, albo rodzinnej miejscowości uczestników olimpiady (oraz najbliższej okolicy tej miejscowości). Zmieniły w sposób ewolucyjny bądź rewolucyjny. Konsekwencje tych zmian widać często „gołym okiem” w bliskim otoczeniu: dwie świątynie różnych wyznań w małej miejscowości, kopalnia węgla kamiennego na skraju wsi, przekształcana przestrzeń dawnych zakładów przemysłowych, autostrady łączące małe miejscowości z wielkim światem itp., itp.
W VI edycji Olimpiady jest miejsce także dla uczestników spoza naszego regionu, którzy mogą opisać swój sposób postrzegania tych śląskich procesów, mogą też przedstawić udział postaci, instytucji czy firm pochodzących z ich własnego terenu, które przyczyniły się do zmieniania Górnego Śląska w bardziej i mniej odległej przeszłości.
Na finalistów czekają indeksy oraz nagrody rzeczowe. Dla trzech najlepszych finalistów i ich opiekunów przewidziany jest wyjazd studyjny do Brukseli.
OBOWIĄZKOWA LITERATURA DO I ETAPU VI EDYCJI OWOGŚ
- Lipok-Bierwiaczonek M., Górny Śląsk. O regionie najkrócej. (Plik dostępny)
Uwaga! Na I etapie OWoGS pytania z zakresu historii BĘDĄ OBEJMOWAĆ okres od XVIII do XXI wieku, NIE BĘDĄ OBEJMOWAĆ historii sprzed roku 1700. Pytania I etapu nie będą zatem dotyczyć informacji zawartych w punktach 1 i 2 w rozdziale „Zarys dziejów regionu” w załączonym tekście pt. „Górny Śląsk. O regionie najkrócej – historia i zróżnicowanie kulturowe”. Sugerujemy jednak, aby przeczytać cały tekst – to pomoże w zrozumieniu procesów dziejowych na Górnym Śląsku.
2. Jokiel B., 2005, Walory geograficzno-historyczne wschodniej części Górnego Śląska. SOP, Toruń, s. 5-7, s. 86-93 (treści dotyczące położenia Górnego Śląska i ukształtowania terenu oraz Parku Śląskiego dawniej znanego pod nazwą Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku im. Jerzego Ziętka – przykład obszaru „przywróconego życiu” – udany przykład rewitalizacji)
3. Kaczmarzyk I., 2006, Tradycje kaznodziejskie dawnego Śląska. W: Dzieje literatury polsko-ewangelickiej na Górnym Śląsku, Katowice, s. 26-29 (o kaznodziejach protestanckich).
4. Miodek J., 1991, Śląska ojczyzna-polszczyzna, Katowice, s. 21-25 (o germanizmach w gwarze)
5. Pilch J., 1997, Tysiąc spokojnych miast, Londyn, s. 170-173. (katecheza bożonarodzeniowa pastora Potraffke).